alfabetik sırayla
Cemal Bâli Akal, Türker Armaner, Eylem Canaslan, Gaye Çankaya Eksen, Reyda Ergün, Moris Fransez, Birden Güngören Bulgan, Alber Erol Nahum
1970’li yılların başında lisans öğrencisiyken Althusser’in yapısalcılığıyla ilgili tartışmalardan haberdar oldum. Türkiye’de de özellikle Birikim dergisinde bu tartışmalar sürüyor, ancak meselenin Spinoza felsefesiyle ilgisi üstünde pek durulmuyordu. Daha çok bu çerçevede yurtdışı kaynaklardan ulaştığım Spinoza’yı tanımak istedim ve önce R. Caillois çevirisi bir Ethique okudum. Hiçbir şey anlamadım ve kitabı kenara koydum. Tarih 1974’tü. 1977’de yüksek lisans yapmak için yurtdışına gidince Spinoza bir başka düzlemde karşıma çıktı. Danışmanım Gérard Duprat’nın Siyaset Kuramı derslerinde Hobbes, Rousseau ve Spinoza üstüne çalışılacaktı, ama Rousseau’yu biz bitiremeden ders yılı bittiğinde Spinoza hakkında elimde yalnızca Duprat’nın verdiği bir “Spinoza Çalışma Planı” vardı. Yine de yıl sonu sınavına o sırada Spinoza düşüncesi üstüne ilk okuduğum kitapla hazırlanmıştım: Matheron’dan Individu et Communauté. Sonra doktora ve post-doktora çalışmalarımı adadığım incelemelere giriştim. Bu çalışmaların önemli bir bölümü Modern Düşüncenin Doğuşu olarak seçtiğim 15-17. yüzyıllara denk düşüyordu. Bu düşünsel sürecin sonunda ise Moderniteye eleştirel bir bakış yönelttiğini düşündüğüm Spinoza beni bekliyordu. Ya da ben, zamanı geldiğinde üstüne çalışmaya karar verdiğim Spinoza hakkında yazmak için 2000’li yılların başını beklemek zorunda kalmıştım. Spinoza çalışmalarımı iki hat üzerinde yürüttüm: Bunlardan birincisi Hukuki-Siyasi Kuram çerçevesinde Modernite eleştirisine, ifade özgürlüğüne ve göç sorununa, ikincisi ise edebi metinlerde Spinoza düşüncesi temelinde ele alınan Özerklik-Zorunluluk temasına ilişkin oldu. Son zamanlarda ise doğrudan Spinoza hakkında okuma yapmaktansa, Spinoza’nın da üstünde yer aldığı, hem Epikurosçu ve Lucretiusçu hem de hakim düşünce karşıtı olan bir hattı izlemeye çalışıyorum. Spinoza düşüncesi üzerine yaptığım yayınlardan bazıları şunlardır:
Kitaplar:
- Özgürlüğün Geleceği Yoktur. Edebiyatta Spinoza, 4. baskı, Dost Kitabevi, Ankara 2019.
- Varolma Direnci ve Özerklik. Bir hak kuramı için Spinoza’yla, 3. baskı, Dost Kitabevi, Ankara 2016.
- Kimlik Bedenin Hapishanesidir, 2. baskı, İ. Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2014- Reyda Ergün’le. (tükendi)
Derlemeler:
- Spinoza Hukukçuya Ne Söyler? Zoe Kitap, İstanbul 2018- Efe Antalyalı’yla (2. Baskı 2022)
- Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a. Güncel Müdahaleler, 2. Baskı, Dost Kitabevi, Ankara 2017- Eylem Canaslan’la.
Yayına Hazırlık:
- Spinoza Daima, Zoe Kitap, İstanbul 2019.
- Spinoza Günleri 2. Yeni Dünyadan Eski Dünyaya, İ. Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2011- Reyda Ergün’le (tükendi).
- Spinoza Günleri. Teolojik-Politik İnceleme Etrafında, İ. Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2009 (tükendi).
Yurtdışında Yayımlanan İspanyolca ve Fransızca Makaleler:
- “Sobre el Calvinismo y positivismo jurídico de Spinoza”, Spinoza Maledictus: Spinoza Treceavo Coloquio, der. A. L. Jabase, Libro digital, PDF, Universidad Nacional de Córdoba, Córdoba 2018.
- “¿Pueden mis ojos ver al otro?”, Spinoza en la literatura, 2016, Brujas, Córdoba Argentina (Diğer yazarlar: A. L. Jabase, V. Brodsky, G. G. Urquijo and D. Tatián).
- “Spinoza en Turquie”, Bulletin d’Archives de Philosophie Tome 74-2011/4, Paris 2011- Reyda Ergün’le.
- “La Filosofía poética de Spinoza sin Spinoza”, Spinoza. Séptimo coloquio, der. D. Tatián, Editorial Brujas, Córdoba 2011.
- “Algunas notas sobre las traducciones del Tratado Teológico-Politíco”, Spinoza. Quinto coloquio, der. D. Tatián, Editorial Brujas, Córdoba 2009- Reyda Ergün’le.
- “Sobre la incompatibilidad entre el TP y el TTP”, Spinoza. Cuarto coloquio, der. D. Tatián, Editorial Brujas, Córdoba 2008- Reyda Ergün’le.
- “La política del sabio y la soledad del gobernante”, Política y Soledad, der. V. Galfione, M. Santucho, Editorial Brujas, Córdoba 2008- Reyda Ergün’le.
- “Los derechos de los migrantes como mito político”, Tercer coloquio spinociano, der.D. Tatián, Editorial Brujas, Córdoba 2007- Reyda Ergün’le.
- “Del derecho de comunicación al derecho a la ciudadania universal. De Vitoria a Spinoza”, Segundo Coloquio Spinociano, der. D. Tatián, Altamira, Buenos Aires 2006.
Çeviriler:
Kitap:
- Spinoza Benedictus de, Teolojik-Politik İnceleme, Dost Kitabevi, Ankara 2008, 2010, 2012,2016, 2019, 2021 (6. baskı) – R. Ergün’le.
Makaleler ve Kitap Bölümleri:
- Tatián Diego, “Bilimsel İncelemeye Övgü. İbn Rüşd natüralizminin yeraltı akıntısı”, Natüralizm ya da Yitirirken Doğayı Hatırlamak, Dost Kitabevi, Ankara 2021- E. Canaslan’la.
- Tatián Diego, “Spinoza. Özgürleşme olarak özgürlük”, Özgür İrade? Zoe Kitap, İstanbul 2021.
- Tatián Diego, “Spinoza. Gizemsiz düşünce”, Özgür İrade? Zoe Kitap, İstanbul 2021.
- Tatián Diego, “Spinoza ve nefret Üstüne”, Yabanın İhtiyatı, Zoe Kitap, İstanbul 2020.
- Lordon Frédéric, “Komünizm… Arzu ve kölelik”, Marx’tan Spinoza’ya Spinoza’dan Marx’a. Güncel Müdahaleler, Dost Kitabevi, Ankara 2013.
- Fischbach Franck, “Pars Naturae”, Marx’tan Spinoza’ya Spinoza’dan Marx’a. Güncel Müdahaleler, Dost Kitabevi, Ankara 2013.
- Tosel André, “Spinoza’nın marksist kullanımları. Yöntem dersleri”, Marx’tan Spinoza’ya Spinoza’dan Marx’a. Güncel Müdahaleler, Dost Kitabevi, Ankara 2013.
- Althusser Louis, “Tek materyalist gelenek. I- Spinoza”, Marx’tan Spinoza’ya Spinoza’dan Marx’a. Güncel Müdahaleler, Dost Kitabevi, Ankara 2013.
- Rubel Maximilien, “Marx Spinoza’yla karşılaşıyor”, Marx’tan Spinoza’ya Spinoza’dan Marx’a. Güncel Müdahaleler, Dost Kitabevi, Ankara 2013.
- Tatián Diego, “Spinoza-Marx. Bir karşılaşmanın protokolleri”, Marx’tan Spinoza’ya Spinoza’dan Marx’a. Güncel Müdahaleler, Dost Kitabevi, Ankara 2013.
- Tatián Diego, “Cernauti, Amsterdam, Pau: Paul Celan’ın bir şiirinde Spinoza”, Spinoza Günleri 2. Yeni Dünyadan Eski Dünyaya, İ. Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2011.
- Chauí Marilena, “Korku, umut, savaş ve barış hakkında açıklamalar”, Spinoza Günleri 2. Yeni Dünyadan Eski Dünyaya, İ. Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2011.
- Souza Maria das Graças de, “Diderot ve Spinoza: Beden neye muktedirdir?”, Spinoza Günleri 2. Yeni Dünyadan Eski Dünyaya, İ. Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2011.
- Spinoza Benedictus de, Din ve Siyaset Üstüne İnceleme’den Seçme Parçalar (XVI. ve XX. Bölüm), Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi. Yeni Çağ içinde, İ. Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2009.
- “Spinoza ve ‘Zaman’ın Siyasi Bir Mekan Olarak Restorasyonu,” Felsefe Tartışmaları, 33, 1-22, 2005.
- “Spinoza İçin İnsanın Varoluşunda Yok Olmayan”, Spinoza Günleri 2- Yeni Dünyadan Eski Dünyaya, ed. Cemal Bâli Akal, 49-54, Bilgi Üniversitesi Yayınları, Istanbul, 2009. [Nisan 2012’de Penn State Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde “Not Immortal But Invanishable: Spinoza’s Intellect” başlığıyla sunuldu.]
- “Etika’da İntiharın Ontolojik İmkansızlığı”, Baykuş Felsefe Yazıları Dergisi, 5, 51-58, 2009. [Mayıs 2012’de New York Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde “The Impossibility of Self-Destruction in Spinoza” başlığıyla sunuldu.]
- “Spinoza’da ‘Doğal Hak’ ya da Aklın Doğası”, Spinoza Günleri 1- Teolojik-Politik İnceleme Etrafında, ed. Cemal Bâli Akal, 9-16, Bilgi Üniversitesi Yayınları, Istanbul, 2009.
- “Fichte confrenta aSpinoza: ¿Amigo o Enemigo?”, Spinoza-Octavo Coloquio, ed. Diego Tatian, 105-112, Editorial Brujas, Córdoba, 2012 (İngilizce yapılan sunuş kitap için İspanyolcaya çevrilmiştir). [Galatasaray Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projelerinin desteğiyle.]
- “The Order of Ideas: Vico and Spinoza”, Vico Road, ed. Monica Riccio, Levent Yılmaz, Manuela Sanna, ISPF – “Studi Vichiani” dizisi, Roma, 2015. Ocak 2015’te Paris’te Institute d’études avancées tarafından düzenlenen The Vico Road başlıklı kolokyum.
- “Kötülüğün Hiçliği: Spinoza”, Cogito 86, “Kötülük” başlıklı sayı, ed. İmge Oranlı, 39-52, YKY yayınları, Istanbul, 2017.
- “Tekillik ve Sonsuz”, Cogito 99, “Spinoza: Taze Bir Nefes…” başlıklı sayı, ed. Gaye Çankaya Eksen, Alber Erol Nahum, 156-168, YKY yayınları, Istanbul, 2020.
- Galatasaray Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projelerinin desteğiyle Proje Yöneticisi olarak 28 Eylül 2011 – 28 Eylül 2014 tarihleri arasında yürütülen “Spinoza’nın Sisteminin Yeniden Değerlendirilmesi” başlıklı proje.
- Galatasaray Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi’nde Spinoza çerçevesinde lisans ve lisansüstü düzeyde verilen dersler, bu çerçevede yönetilen yüksek lisans ve doktora tezleri.
Spinoza’ya 2000li yılların başında, Otonom Yayıncılık bünyesinde yapılan okuma ve çeviri atölyelerinde ilgili duymaya başladı. Antonio Negri’nin Yaban Kuraldışılık’ının çevirisine başladığında Marksizm içi tartışmaların ötesinde Spinoza’nın kendi felsefesini öğrenmek istedi. Bu sebeple, Boğaziçi Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden mezun olduktan iki yıl sonra, aslında öncesinde böyle bir planı hiç yokken felsefe öğrenimine devam etmeye karar verdi. O dönem İstanbul’da Spinoza çalışabileceği en iyi yerlerden biri Galatasaray Üniversitesi olduğundan, 2004’te buradaki felsefe yüksek lisans programına başvurdu. Türker Armaner ve Cemal Bâli Akal’dan dersler aldı, tezlerini Spinoza üzerine yazan ve 2007’de “Spinoza Çalışmaları Çevresi”ni oluşturacak diğer isimlerle tanıştı. 2009 yılında, Armaner’in danışmanlığında, Hobbes ve Spinoza’nın “çokluk” kavramlarını karşılaştırdığı yüksek lisans teziyle mezun oldu. Doktorada ise başlangıçta Marx ile Spinoza arasındaki yöntemsel yakınlıkları, özellikle de ilkindeki Träger kavramı ile ikincisindeki özgür irade reddi arasındaki bağlantıyı irdelemeyi planlıyordu. Bu esnada, Akal’la birlikte, Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a Güncel Müdahaleler adlı derlemeyi hazırladı. Birkaç yılını Marx-Spinoza ilişkisine ayırdı, yeniden Kapital okumalarına döndü. Doktora tezi araştırmaları için bulunduğu Fransa’da Marx ve Spinoza üzerine çeşitli seminerleri ve konferansları takip etti. Fakat konunun genişliği ve Almancayı bir türlü öğrenemeyişi onu vazgeçirdi. Spinoza’yı daha iyi anlamak için geç skolastik felsefeye ve erken modern döneme yoğunlaştı. Bu esnada Dost Kitabevi Yayınları’nın “Spinoza. Toplu Eserler” dizisinin hazırlanmasına katkıda bulundu. 2019’da, Spinozacı demokrasinin metodolojik ve metafizik temelleri üzerine, yine Armaner’in danışmanlığında yazdığı tezle doktora çalışmalarını tamamladı. Yeni olanın eski olanla bağını önemsediğinden, bir yandan araştırmalarını Spinozacı ontolojiden beslenen çağdaş sorulara ve akımlara doğru genişletirken, diğer yandan da Spinoza ve natüralizm eksenli felsefe tarihi çalışmalarına devam etmektedir.
Spinoza Yayınları ve Etkinlikleri
Kitap
- 2019: (2024, 3. basım; 2021, 2. basım) Spinoza: Yöntem, Tanrı, Demokrasi, Ankara: Dost.
Kitap Bölümleri ve Makale
- 2023: “Ontology and The Political Absolute: A Critical Reading of Spinoza on Women”, Manuscrito, cilt 46, sayı 1 Ocak-Mart, ss. 147-196. https://www.scielo.br/j/man/a/5Z39Kn6ttSbyCPbJcFc4T9p/
- 2023: “Conatus”, KLU Felsefe Ansiklopedisi içinde, ed. Gökhan Murteza, Eylem Yolsal-Murteza,, İstanbul: Pinhan, ss. 89-91. https://www.klufelsefe.com/kelime/conatus/
- 2023: “Spinoza”, KLU Felsefe Ansiklopedisi içinde, ed. Gökhan Murteza, Eylem Yolsal-Murteza,, İstanbul: Pinhan, ss. 393-396. https://www.klufelsefe.com/kelime/spinoza-baruch/
- 2022: “Spinoza’da Özgürlük Sorunu”, Kavramlar Tarihi: Özgürlük, ed. Armağan Öztürk, C. Cengiz Çevik, Ankara: Doğu Batı, ss. 263-277.
- 2020: “Spinoza’da İfade Özgürlüğünün Metafizik Temelleri”, Cogito, ed. Gaye Çankaya Eksen, Alber Nahum, n° IV/ 99, ss. 39-53.
- 2017: “Los otros de Spinoza”, çev. Alejandra Meriles, Spinoza y los otros içinde, Spinoza, Decimosegundo Coloquio (2015), ed. V. Brodsky, G. Farga, G. G. Urquijo ve A. Vinas, Cordoba: Universidad Nacional de Cordoba, Arjantin, ss. 37-43. http://blogs.ffyh.unc.edu.ar/grupospinozista/files/2017/11/Spinoza-XII.pdf
- 2015: (2019, 2. basım) “Proto-demokratik Bir Perspektiften Felsefi Pedagoji ya da Anlama Yetisinin Düzeltilmesi”, Spinoza ile Karşılaşmalar içinde, ed. G. Ateşoğlu, E. Canaslan, İstanbul: Ayrıntı, ss. 56-76.
- 2014: (2020, 2. basım) “Sunuş: Spinoza’yla Diyalog”, Spinoza, Mektuplar içinde, çev. Emine Ayhan, Ankara: Dost, ss. 17-54.
- 2013: (2017, 2. basım) “Giriş: Spinoza ve Marx. Bir Karşılaşmanın İzinde”, Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a Güncel Müdahaleler içinde, ed. E. Canaslan, C. B. Akal, Ankara: Dost, ss. 11-30.
- 2009: “Teolojik-Politik İnceleme’den Politik İnceleme’ye Spinoza’da Çokluk Kavramı”, Spinoza Günleri: Teolojik-Politik İnceleme Etrafında içinde, ed. C. B. Akal, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay., ss. 29-39.
Kitap Değerlendirmesi
- 2021: “Yabanın İhtiyatı: Spinoza’da Tutkular ve Politika” (Diego Tatián, Yabanın İhtiyatı. Spinoza’da Tutkular ve Politika, çev. Ali Dokuzlu, İsmet Şebin, İstanbul: Zoe, 2021), https://viraverita.org/yazilar/yabanin-ihtiyati-spinozada-tutkular-ve-politika.
Editörlükler
- 2015: (2019, 2. basım) (G. Ateşoğlu ile birlikte) Spinoza ile Karşılaşmalar, İstanbul: Ayrıntı.
- 2014: (2020, 2. basım) Spinoza, Mektuplar,çev. Emine Ayhan, Ankara: Dost.
- 2014: (2020, 3. basım) Spinoza, Descartes Felsefesinin İlkeleri ve Metafizik Düşünceler, çev. Coşkun Şenkaya, Ankara: Dost.
- 2013: (2017, 2. basım) (C. B. Akal ile birlikte) Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a Güncel Müdahaleler, Ankara: Dost. Yazarlar: M. Rubel, V. Morfino, J. Read, E. Balibar, A. Maidansky, A. Tosel, D. Tatián, L. Althusser, W. Montag, P. Thomas, F. E. Schrader, Y. Yovel, F. Fischbach, G. Albiac, C. Casarino, F. Lordon.
Çeviriler
- 2013: Jason Read, “‘Arzu İnsanın Özüdür’: Bireylik-Ötesinin Filozofları Olarak Spinoza ve Hegel, Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a Güncel Müdahaleler, ed. E. Canaslan, C. B. Akal, Ankara: Dost, ss. 84-103. (“Desire is Man’s Very Essence: Spinoza and Hegel as Philosophers of Transindividuality”)
- 2013: Etienne Balibar, “Politik Olan, Politika: Rousseau’dan Marx’a, Marx’tan Spinoza’ya”, Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a Güncel Müdahaleler, ed. E. Canaslan, C. B. Akal, Ankara: Dost, ss. 104-116. (“Le politique, la politique: de Rousseau à Marx, de Marx à Spinoza”)
- 2013: Gabriel Albiac, “Spinoza/Marx: Öznenin İnşası”, Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a Güncel Müdahaleler, ed. E. Canaslan, C. B. Akal, Ankara: Dost, ss. 297-305. (“Spinoza / Marx: le sujet construit”)
- 2011: Antonio Negri, Aykırı Spinoza. Gündem(deki/dışı) Çeşitlemeler, İstanbul: Zoe (2. baskı 2020) (Nurfer Çelebioğlu ile birlikte). (Subversive Spinoza: (Un)Contemporary Variations)
- 2005: Antonio Negri, Yaban Kuraldışılık: Spinoza Metafiziğinin ve Siyasetinin Gücü, İstanbul: Zoe (2. baskı 2021). (Savage Anomaly: The Power of Spinoza’s Metaphysics and Politics)
Bildiriler
- 2015 Aralık 7-11: “Spinoza’s Others”, XIIo Coloquio Internacional Spinoza: Spinoza y los otros, Córdoba Ulusal Üniversitesi (UNC), Felsefe ve İnsan Bilimleri Fakültesi, Córdoba, Arjantin.
- 2014 Aralık 13-14: “Hegel’in Spinoza Okuması Etrafında Arzu Kavrayışıyla İlgili Çağdaş Konumlanmalar: Anti-Diyalektik mi, Anti-Teleoloji mi?”, Yeniden Hegel Sempozyumu, Vira Verita, Kampfplatz, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Konuşmalar
- 2022 30 Mart: “Spinozacı Demokrasi: Ebediyen Yapım Aşamasında”, Spinoza Buluşmaları, düz. A. Kadir Çüçen, Mehmet Fatih Elmas, Berkay Gürvardar, https://www.youtube.com/watch?v=v7u1CJ79Ek0
- 2021 7 Ekim: “The Concept of Dispositio corporis in Spinoza: An Early Glimpse of Sexuality as Fluidity”, Ciclo de Conversaciones Spinoza Contemporáneo, Centro Latinoamericano de Estudios Spinozistas, Facultad de Ciencias Humanas -UNRC. (çevrimiçi konuşma)
- 2021 2 Nisan: “Spinoza’nın Feminist Yorumları”, Online Felsefe Konuşmaları, MSGSÜ Felsefe Bölümü, https://www.youtube.com/watch?v=4i4yRL9H-To&t=3491s.
- 2020 Şubat 26: “Spinoza’nın Ethica’sı Neden Causa sui ile Başlar?” Galatasaray Üniversitesi, Felsefe Bölümü, “Çarşamba Konuşmaları”, Erdoğan Teziç Salonu.
- 2015 Şubat 22: “Spinoza ve Demokrasi”, Felsefeciler Derneği, İstanbul Şubesi, TMMOB Makine Mühendisleri Odası, İstanbul.
Dersler
- 2024 (Bahar), 2023 (Bahar), 2021 (Bahar) ve 2020 (Bahar): FEL18732 Spinoza Okumaları (yüksek lisans), Kırklareli Üniversitesi, Felsefe Bölümü.
- 2023 Temmuz 20-26: Spinoza Kampı, Gümüşlük Akademisi, Göçebe Düşünce Derneği, Bodrum, Muğla (S. Zelyüt, C. B. Akal, H. D. Özcan ve Z. Gambetti ile birlikte).
- 2020 Ocak 18: Bahçeşehir Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi, Felsefe Okulu kapsamında, Spinoza ve Ethica Okumaları (“Teolojik-Politik İnceleme”) dersi.
- 2015 Ağustos 17-23: “Spinoza Haftası” kapsamında 18 Ağustos ve 22 Ağustos dersleri, Nesin Matematik Köyü, Şirince, İzmir.
Söyleşiler
- 2020 Haziran-Temmuz: “Spinoza Üzerine” (Hamza Celâleddin ile), Henidik, n° 2/8, ss. 6-9.
- 2016 Nisan-Haziran: “Varolmak zaten direnmek demektir, Spinoza’nın Güncelliği Üstüne”, Aporìa, n° 4, ss. 30-33.
Spinoza düşüncesi ile ilgili çalışmalarına ilk olarak 2004-2006 yılları arasında Galatasaray Üniversitesi’nde ve Bilgi Üniversitesi’nde Cemal Bâli Akal’ın, Chantal Jaquet’nin ve Ulus Baker’in derslerine katılarak başladı. Doktora tezini eşdanışmanlı tez programı çerçevesinde Paris 1 Panthéon-Sorbonne Üniversitesi ile Galatasaray Üniversitesi’nde, Chantal Jaquet ve Kenan. Gürsoy yönetiminde yazdı. Paris’te geçirdiği süre boyunca Fransız Spinoza yorumcularını yakından takip etme fırsatını buldu. “L’articulation de l’éthique et de la politique chez Spinoza et Sartre” [Spinoza’da ve Sartre’da Etik ve Siyasetin Eklemlenmesi] başlıklı doktora tezi ile 2013 yılında doktora derecesini aldı. Doktora tezinin gözden geçirilmiş bir versiyonu 2017 yılında Spinoza et Sartre, De la politique des singularités à l’éthique de générosité, [Spinoza ve Sartre, Tekillikler Siyasetinden Yüce Gönüllülük Etiğine] (Classiques Garnier, Paris) başlığı ile kitap olarak yayınlandı. Yapı Kredi Yayınları tarafından yayınlanan üç aylık düşünce dergisi Cogito’nun Spinoza: Taze Bir Nefes… başlıklı özel sayısını Alber Erol Nahum ile birlikte yayına hazırladı. Halen Galatasaray Üniversitesi, Felsefe Bölümü’nde ders vermekte ve “Güncel Spinoza Tartışmaları” başlıklı Bilimsel Araştırma Projesini yürütmektedir. Yukarıda anılan kitabı dışında Spinoza düşüncesiyle ilgili yayınlarından ve bildirilerinden bazıları şunlardır:
YAYINLAR
Spinoza Üzerine Kitap:
- Spinoza et Sartre, De la politique des singularités à l’éthique de générosité, Classiques Garnier, Paris, 2017.
Spinoza Üzerine Hazırlanan Dergi Özel Sayısı:
- Spinoza: Taze Bir Nefes…, Cogito, 3 aylık Düşünce Dergisi, ed. Gaye Çankaya Eksen & Alber Nahum, YKY, Eylül 2020.
Spinoza Üzerine Yayınlanmış Kitap Bölümü ve Makaleler:
- “Problème d’expression de l’unité de la société politique : Balibar et Spinoza” [“Siyasi Toplumun Birliğinin İfadesi Problemi: Balibar ve Spinoza”], Revue Rue Descartes, N° 85-86, 2015/2-3, Lire Étienne Balibar à Istanbul. Violence et civilité
- « Spinoza et Sartre: une composition dynamique des singularités » (Présentation du livre : Spinoza et Sartre. De la politique des singularités à l’éthique de générosité), Philonsorbonne /Année 2017-2018 (p.175-186)
- Marion Blancher tarafından Gaye Çankaya Eksen ile yapılan söyleşi: “La liberté du point de vue d’une philosophe turque, entre Spinoza et Sartre” Entretien avec Gaye Çankaya Eksen réalisé par Marion Blancher, Astérion, 2018. (https://journals.openedition.org/asterion/3191)
- “İnsanı İnsan Yapan Şey Üzerine”, Spinoza: Taze Bir Nefes… başlıklı Cogito: Üç Aylık Düşünce Dergisi, ed. Gaye Çankaya Eksen-Alber Nahum,Sayı No:99, YKY, Eylül 2020, pp.105-129.
- “Spinoza’da Fortitudo ve Barış Üzerine”, Spinoza ile Karşılaşmalar (der. Güçlü Ateşoğlu & Eylem Canaslan), Ayrıntı Yayınları, 2015. (s.149-162)
- “Kötü Karşılaşmalar. Kriz, ölüm, soy tükenmesi ve bildiğimiz Dünya’nın sonu”], Kayalar ve Rüzgârlar, Mikroplar ve Kelimeler, Kerem Ozan Bayraktar, Sergi Kitabı, Sanatorium Yayınları, 2019. Tam. Metnin Çiçek Öztek tarafından İngilizceye çevrilmiş versiyonu da “Bad Encounters. Crisis, death, extinction and the end of the World as we know it” başlığıyla aynı kitap içinde yer almaktadır.
- “Bireysel ve Toplumsal Yetkinleşme Fikrinin Peşinde: Spinoza Düşüncesinden Peter Singer’ın Etkin Diğerkâmlığına Giden Dolambaçlı Bir Yol”, Gökcisimleri Üzerine, Haz. Kevser Güler ve Süreyyya Evren, ARTER Yayınları, Ocak 2021. Tam metnin Çiçek Öztek tarafından İngilizceye çevirilmiş versiyonu da “In Pursuit of the Idea of Individual and Social Perfection: An Indirect Path from Spinozian Thought to Peter Singer’s Effective Altruism” başlığıyla, tüm kitabın İngilizce versiyonu içinde yer almaktadır.
- “Spinoza’da Etik Siyaset İlişkisi Üzerine”, Spinoza Günleri. Teolojik-Politik İnceleme Etrafında (der. Cemal Bali Akal), Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009. (s. 17-29)
- “Konaklama Halinden Yerleşikliğe: Türkiye’de Spinoza Çevirileri Üzerine” Alber Nahum ile birlikte), K24, 2015.
- “John Berger ve John Berger’ın Spinoza’sı Üzerine”, Şerhh, Şiir ve Eleştiri Dergisi, Mayıs 2018, s.134-148.
Spinoza Üzerine Bildiriler:
- Kitap üzerine bildiri (İngilizce): Spinoza et Sartre. De la politique de singularités à l’éthique de générosité, org. Filippo Dellucchese, Sive Natura. International Center for Spinozian Studies in Universita di Bologna, 26 May 2022.
- « Spinoza: Apprendre à vivre en paix » (Paris I Sorbonne Üniversitesi, Spinoza Seminerlerinin 20. Yılı dolayısıyla Chantal Jaquet, Pascal Sévérac ve Ariel Suhamy tarafından düzenlenen Spinoza de cœur et d’esprit başlıklı Uluslararası Kolokyumda, 3 Haziran 2021 tarihinde sunulan bildiri)
- “Spinoza Felsefesi ve Psikiyatri”, Türkiye Psikiyatri Derneği tarafından düzenlenen 24. Klinik Eğitim Sempozyumu, 6 Haziran 2021. (Video-konferans)
- “Spinoza’da Yetkinlik Dereceleri ve İnsan Üzerine”, Etten Kemikten başlıklı sergi için sempozyum, Amerikan Hastanesi A Salonu, 15 Haziran 2019, İstanbul.
- “Degrees of Animation in Spinoza’s Thought and the Moral Status of Non-human Animals” Seminaries Post-doctorales du Centre de Recherhe de Philosophie à l’Université Libre de Bruxelles, 4 Nisan 2019, Brüksel.
- Kitap üzerine sunum (Fransızca): Spinoza et Sartre. De la politique des singulatiés è l’éthique de générosité” Seminaire Internaitonal de Recherche sur Spinoza en Sorbonne, 15 janvier 2018, Paris.
- “Fikirler ve Bedenler: Spinoza Düşüncesine Bir Giriş”, Seminer, Moda Sahnesi, 4 Mayıs – 22 Haziran 2017 (8 hafta) İstanbul.
- “Active Peace and the Strength of Character: A Non-contractarian Approach to Spinoza”, VIII Braga Meetings On Ethics and Political Philosophy, 8-9 Haziran 2017, Braga, Portekiz
- “Spinoza’da Etik Siyaset İlişkisi Üzerine”, Spinoza Günleri. Teolojik-Politik İnceleme Etrafında, 14-15 Kasım 2008, Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
Spinoza Üzerine Araştırma Projeleri:
- Galatasaray Üniversitesi’nde “Spinoza’da Etik, Metafizik, Teoloji ve Siyaset” başlıklı ve
- 14.501.002 kodlu Bilimsel Araştırma Projesi’nde Proje Yöneticisi, 2014-2017.
- “Degrees of Animation and the Moral Status of Animals in Spinoza’s Thought” başlıklı post-doktora projesi, Université Libre de Bruxulles, 2018-2019.
- Galatasaray Üniversitesi’nde “Güncel Spinoza Tartışmaları” başlıklı ve 19.500.001 kodlu
- Bilimsel Araştırma Projesi’nde Proje Yöneticisi, 2019-… (Sürmekte olan proje).
Spinoza’yla lisans öğrenimi sırasında Cemal Bâli Akal’ın Hak Kuramı adlı dersini takip ederken tanıştı. Lisans bitirme tezi kapsamında Nietzsche’nin amor fati kavramı ile Spinoza’nın sub specie aeternitatis kavramını karşılaştırmaya çalıştığı pek acemice bir denemeden sonra yola Spinoza ile devam etmeye karar verdi. Alman İdealizmi ve Özgürlük Sorunu başlıklı yüksek lisans tezini yazarken Alman felsefesinde Spinoza’nın alımlanması üzerine okumalar yaptı ve tezin bir bölümünü Spinoza felsefesini merkeze alan panteizm tartışmasına ayırdı. Yüksek lisansın ardından kamu hukuku alanında doktora öğrenimine başladı ve tez aşamasına geçtikten sonra hayal ettiği gibi Spinoza felsefesine yoğunlaşabildiği bir sürece girdi. Kaleme aldığı “Benedictus de Spinoza: İfade özgürlüğü ve demokrasi” başlıklı kitap bölümü, 2005 yılında ilk baskısı yapılan Kral-Devletten Ulus Devlete (Mehmet Ali Ağaoğulları ve Filiz Çulha Zabcı ile birlikte) adlı kitap içinde yer aldı. 2006-2007 yıllarında Córdoba Ulusal Üniversitesi Felsefe ve Beşeri Bilimler Fakültesi’nde konuk araştırmacı olarak Arjantin’de bulundu; Diego Tatián ve Arjantin Spinoza Çevresi ile birlikte çalışma fırsatı buldu. Arjantin’de geçirdiği sürede Çevre’nin 2004’te düzenlemeye başladığı ve bugün çok sayıda bileşenin katkılarıyla her yıl düzenlenmeye devam eden uluslararası Spinoza kolokyumlarına katıldı; Türkiye’ye döndükten sonra da okyanusu geçme fırsatı buldukça bu kolokyumları kaçırmamaya çalıştı (çoğunu kaçırdı). Sunduğu bildiriler kolokyum kitaplarında yer aldı. Cemal Bâli Akal ile birlikte iki çevirmeninden biri olduğu Teolojik-Politik İnceleme’nin ilk baskısı 2008’de yayınlandı.2008 ve 2009 yıllarında İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde gerçekleşen Spinoza Günleri başlıklı kolokyumların düzenlenmesinde ve bildiri kitaplarının hazırlanmasında görev aldı. Birden Güngören ile birlikte hazırladığı “Türkiye’de Spinoza” başlıklı Spinoza bibliyografyası 2009’da Spinoza Günleri. Teolojik-Politik İnceleme Etrafında adlı ilk bildiri kitabında, genişletilmiş versiyonu 2011’de Spinoza Günleri 2. Yeni Dünyadan Eski Dünyaya adlı ikinci bildiri kitabında yayınlandı. Bibliyografyanın son güncellenmiş hali 2019’da yayınlanan Spinoza Daima başlıklı derlemede yer aldı. 2006-2011 yılları arasında Cemal Bâli Akal’ın danışmanlığında yazdığı ve politik modernliğin temel siyasi ve hukuki kavramlarına eleştirel yaklaşan bir izlekle Spinoza felsefesinde hak, hukuk ve politika ilişkisini incelediği doktora tezini 2011’de savundu. Cemal Bâli Akal ile birlikte 2006-2011 yılları arasında ayrı ayrı ve birlikte yazdıkları makaleleri bir araya getirdikleri Kimlik Bedenin Hapishanesidir. Spinoza Üzerine Yazılar ve Söyleşiler adlı kitap 2011’de, genişletilmiş ikinci baskısı 2014’te yayınlandı. Kitaptaki katkısı Spinoza’da zihin-beden ilişkisi, feminist Spinoza okumaları, Alman felsefesi ve panteizm tartışması, Spinoza’da özgürlük ve güvenlik ilişkisi, Spinoza ve Hobbes’ta korku kavramı, Spinoza felsefesinde bilgelik ve siyaset ile Spinoza’da demokrasi ve ifade özgürlüğünü konu alan yazılardan oluştu. Cemal Bâli Akal ve Eylem Canaslan tarafından derlenen Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a. Güncel Müdahaleler (2013) adlı kitap için Fred E. Schrader’in “Töz ve Kavram: Marx’ın Spinoza’yı Alımlaması” başlıklı metnini Türkçeye çevirdi. 2015’te Mimar Sinan Üniversitesi’nde düzenlenen Spinoza ile Karşılaşmalar adlı sempozyumda sunduğu “Spinoza’da Hak ile Hukuk İlişkisi” başlıklı bildirinin metni aynı yıl yayınlanan sempozyum kitabında yer aldı. Almanya’da Manfred Walther tarafından kurulan Spinoza-Gesellschaft’ın 2006’da faaliyete geçen çevrimiçi Spinoza bibliyografyası projesinin Birden Güngören ile birlikte Türkiye editörlerinden biri olan Ergün son yıllarda, özellikle toplumsal cinsiyet çalışmaları ve kuir teori bağlamında, Spinoza üzerine düşünmeye ve okumaya devam ediyor.
Hegel’de Özgürlük Düşüncesi” başlıklı yüksek lisans teziyle Galatasaray Üniversitesi, Kamu Hukuku Yüksel Lisans Programını tamamlamıştır. DAAD bursu ile gittiği Almanya’da Spinoza Gesellschaft’ın (Almanya Spinoza Topluluğu) kurucusu Prof. Manfred Walther danışmanlığında Sophia ödülüne layık görülen “Die Bedeutung von Hegels Spinoza-Lektüre für seine Staats- und Rechtstheorie”, (Devlet ve Hak Kuramı Açısından Hegel’in Spinoza Okumasının Önemi) başlıklı doktora tezini tamamlamıştır. 2007’den beri Reyda Ergün ile birlikte Spinoza Online Projesinin Türkiye sorumlusudur. Spinoza ile ilgili kitabı, kitap bölümleri, makaleleri, kitap tanıtımları ve bibliyografya çalışmaları bulunmaktadır:
Kitap
- Die Bedeutung von Hegels Spinoza-Lektüre für seine Staats- und Rechtstheorie, Logos Verlag, Berlin, 2011.
Kitap Bölümü
- “Türkiye’de Spinoza”, Spinoza Günleri, Teolojik-Politik İnceleme Etrafında, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, yay. haz. Cemal Bâli Akal, 2009, s.139-151 (Reyda Ergün ile birlikte)
- “Türkiye’de Spinoza”, Spinoza Günleri 2, Yeni Dünyadan Eski Dünyaya, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, yay. haz. Cemal Bâli Akal, Reyda Ergün, 2011, s.151- 160. (Reyda Ergün ile birlikte)
- “Hegel’den Jellinek’e Devlet Teorisinde Spinoza”, Spinoza ile Karşılaşmalar, Der. Güçlü Ateşoğlu; Eylem Canaslan, Ayrıntı, 2015, s.137-148.
- “Spinoza Bibliyografyası”, Spinoza Daima, Der. Cemal Bali Akal, Zoe Kitap, 2019.
Makaleler
- “Spinoza’dan Mill’e, Mill’den AİHM’ne İfade Özgürlüğü”, Galatasaray Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007/2, s. 25-46. (Doç. Dr. Melike Batur Yamaner ile birlikte)
- “Spinoza in der Türkei”, Studia Spinozana 16, Spinoza and Late Scholasticism, Volume 16, Königshausen & Neumann, Würzburg, 2008, s. 307-312. (Reyda Ergün ve Mahmut Özdil ile birlikte)
- “Hegels Auffassung von Spinoza und der östlichen Philosophie: Eine Parallele”, Hegel-Jahrbuch, Hrsg. Arndt, Andreas; Cruysberghs, Paul; Przylebski, Andrzej. – Berlin : Akademie Verlag, 2009, s.114-120.
- “Hegels Grundlinien der Philosophie des Rechts und Spinozas Politischer Traktat- Parallelen in der Architektonik mancher Begriffe”, Studia Hegeliana, Journal of the Spanish Society for Hegelian Studies, No:2, 2016, ss.79-95.
Kitap Tanıtımı
- “Reyda Ergün, Birden Güngören und Mahmut Özdil über Akal: Varolma Direnci ve Özerklik: Bir Hak Kuramı için Spinoza’yla und Özgürlüğün geleceği yoktur: Edebiyatta Spinoza”, Studia Spinozana, Volume 16, Königshausen & Neumann, Würzburg, 2008, s. 257-262.
Tebliğler
- “Hegels Auffassung von Spinoza und der östlichen Philosophie – Eine Parallele” Internationaler Hegel Kongress, Poznan (Polonya), 19-23 September 2006. (yayınlandı)
- “Hegel’de Teolojik-Politik İnceleme”, Spinoza Günleri, Istanbul Bilgi Universitesi, 14-15 November 2008. (yayınlandı)
- “Hegels Grundlinien der Philosophie des Rechts und Spinoza” (Hegel’in Hukuk Felsefesinin Temel İlkeleri ve Spinoza), V. Congreso International de la sociedad espaňola de Estudios sobre Hegel “Hegel y Spinoza” (İspanyol Hegel Kuluşunun V. Uluslar arası Kongresi) , Salamanca Üniversitesi, 18 Ekim 2013 (yayınlandı)
- “Spinoza’nın Politik İncelemesi ve Hegel’in Hukuk Felsefesi’ndeki Bazı Kavramların Karşılaştırılması”, Hacettepe Üniversitesi, Spinoza Sempozyumu, Beytepe Kampüsü, 11 Aralık 2013
- “Hegel’in Spinoza Okuması”, Batı Felsefesi Seminerleri, Kızlarağası Medresesi, 16 Ocak 2014
- “Hegel’den Jellinek’e Devlet Kuramında Spinoza”, Spinoza ile Karşılaşmalar, 26-27 Şubat 2015 MSGSÜ Sedad Hakkı Eldem Oditoryumu (yayınlandı)
Çeviri
- Reyda Ergün ile birlikte: Manfred Walther, “Kutsal Kitap’ın Otoritesi ve Devlet Mantığı. Teolojik-Politik İnceleme’de Spinoza’nın Din ve Siyaset İlişkisinin Barışlandırılmasına Yönelik Müdahalesi”, Spinoza Günleri. Teolojik-Politik İnceleme Etrafında, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009, s. 57-74.
Alber Erol Nahum (İzmir, 1979). Spinoza’nın düşüncesiyle ilkin Galatasaray Üniversitesi’nde felsefe yüksek lisansı yaparken karşılaştı. Paris 1 Panthéon-Sorbonne Üniversitesi’nden Prof. Dr. Robert Misrahi’nin misafir öğretim üyesi olarak verdiği derslerin etkisiyle master tezinde Spinoza felsefesine odaklanmaya karar verdi. Yine bu dönemde, Norgunk Yayıncılık bünyesinde Ethica Okumaları’nı yürüten Dr. Ulus Baker’le tanışması, Spinoza okumalarına yön veren bir başka önemli etmen oldu. Böylece Prof. Dr. Kenan Gürsoy’un yönetiminde yazdığı “Éternité et immortalité chez Spinoza” [Spinoza’da Ebediyet ve Ölümsüzlük] başlıklı teziyle yüksek lisansını tamamladı. Bunun ardından Spinoza ve Deleuze’den çeviriler yaptı, Spinoza üzerine çalışan başka araştırmacılarla ördükleri etkileşim ağları içerisinde düzenlen ulusal ve uluslararası toplantılara katıldı, kitap bölümü ve makaleler yazdı. Doktora çalışmaları sırasında ise, Spinoza’nın yapıtlarını daha çok teolojik-politik sorun ve Yahudi düşüncesi bağlamında okumaya yöneldi. Eşdanışmanlı doktora programı kapsamında Paris’te geçirdiği yaklaşık iki yıllık dönemde, tez danışmanı olan Yahudi felsefesi uzmanı Prof. Dr. Catherine Chalier ile çalışmanın yanı sıra, Paris 1 Üniversitesi’ndeki ders ve seminerleri takip etme ve Rabi Yeshaya Dalsace’tan Tevrat ve Talmud dersleri alma imkânı buldu. Bu sürecin sonunda, “Révélation et loi chez Maïmonide et Spinoza” [Maimonides ve Spinoza’da Vahiy ve Yasa – danışmanlar: C. Chalier ve K. Gürsoy] başlıklı bir tezle Galatasaray Üniversitesi’nden felsefede doktora derecesini aldı. Halen aynı üniversitenin felsefe bölümünde öğretim elemanı olarak görev yapıyor. Makale ve çevirilerinden bazıları şunlar:
- A. E. Nahum, “Les langues de Spinoza, les langues des Juifs et la ‘langue juive’”, Philosophical Remarks on the City and Right to the City/ Felsefede Kent ve Kent Hakkı, (Book Series: The City’s Language / Şehrin Dili / Langues de la ville), Eds. Ö. Güven & M. E. Kardeş, İstanbul University Press, 2021, s. 95-113.
- A. E. Nahum, “Spinoza’nın Dil Kuramı: Eleştiriden Pratiğe”, Kilikya Felsefe Dergisi, 2021/2, s. 16-35.
- A. E. Nahum, “Bir Spinoza İmgesinin İzinde: Modern Yahudiliğin Doğuşundan Ferisilik Eleştirisine”, Cogito Sayı: 99, Güz 2020, s. 72-105.
- Gilles Deleuze, Spinoza ve İfade Problemi, Norgunk Yayıncılık, İstanbul, 2. Baskı, 2021.
- Spinoza-Blyenbergh, Kötülük Mektupları – çeviri ve sunuş –, Norgunk Yayıncılık, İstanbul, 3. Baskı, 2021.